NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ ‘AÇIK ARTIRMA TEORİSİ’NE…

Nobel Ekonomi Ödülü’nü bu yıl açık artırma (auction) teorisinin geliştirilmesine katkı sunan Amerikalı ekonomistler Paul R. Milgrom ve Robert B. Wilson kazandı.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nden yapılan açıklamaya göre ABD’deki Stanford Üniversitesi ekonomi profesörleri Milgrom ve Wilson, “açık artırma teorisini geliştirmeleri ve yeni açık artırma formatları keşfetmeleri” nedeniyle 2020 Nobel Ekonomi Ödülü’ne layık görüldü.

Amerikalı iktisatçılar, mümkün olan en yüksek fiyatı elde etmek yerine toplumsal fayda motivasyonuyla da hareket eden satıcı adına birçok nesneyi açık artırmaya çıkarmak için yeni formatlar geliştirdi.

Komiteden yapılan açıklamada yeni keşiflerin ve formatların, “dünya çapında satıcılara, alıcılara ve vergi mükelleflerine fayda sağladığı” kaydedildi.

Ekonomistlerin geliştirdiği açık artırma formatlarının, özellikle radyo frekanslarının, balıkçılık kotalarının ve havalimanı iniş yerlerinin satışında kullanıldığı belirtildi.

Ne katkı yaptılar?

Uzun yıllardır açık artırma teorisi alanında çalışmalar yapan ikili, özellikle 1990’ların başında telekom operatörlerine yönelik ilk ABD radyo frekansı müzayedesi sürecindeki ortak çalışmaları ile biliniyor.

Operatörlerin, tüm bölgeler için lisans tahsis edilene kadar bir coğrafi bölgenin ruhsatının ne kadar değerli olduğunu bilmemeleri nedeniyle müzayede sürecinin oldukça zorlu olduğu ifade ediliyor.

Milgrom ve Wilson, “Eşzamanlı Çok Turlu Açık Artırma” (Simultaneous Multiple Round Auction) olarak bilinen yeni bir format icat etti. Bu format, düşük fiyatlardan başlayıp tekrarlanan tekliflere izin vererek tüm coğrafi bölgeler için aynı anda lisans teklifini içeriyordu.

Açık artırmalar artık online

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Nobel kazananekonomistlerin çalışmaları sonucunda elektronik marketlerin artık açık artırmalar gibi organize olduğuna da dikkat çekiyor.

Yapılan açıklamada, açık artırma teorisi ışığında mezatların ve açık artırmaların artık her yerden yapıldığının ve insanların bu sistemi kullanarak internette ürünler alıp sattığının altı çiziliyor.

Nitekim ödülün sahiplerinden Robert Wilson, farklı girişimcilerin sürekli olarak internetten açık artırma yoluna başvurduğunu ve bu online satın almalarda artık internetle entegre bir model olduğunu savunuyor.

‘Açık artırma teorisi’ nedir?

Açık artırma teorisi, bireylerinaçık artırma pazarlarında nasıl hareket ettiklerini ele alan ve bu pazarların özelliklerini araştıran alanı ifade ediyor.

‘İhale teorisi’ olarak da anılan kavram ekonomi literatürüne 21. yüzyılda girerken, Kanadalı ekonomist William Vickrey’in oyun teorisi kavramlarını kullanarak 1961 ve 1962 yıllarında yaptığı çalışmalar söz konusu alana önemli katkılar yaptı.

İhaleler standart ve standart olmayan olarak iki kategoriye ayrılırken, Hollanda ihalesi, İngiliz ihalesi, birinci fiyat kapalı zarf ihalesi ve ikinci fiyat kapalı zarf ihalesi standart ihaleler olarak sınıflandırılıyor.

‘Vickrey açık artırması’ ise bir tür kapalı teklif açık artırması. Buna göre istekliler, açık artırmadaki diğer kişilerin tekliflerini bilmeden yazılı teklifler verir. En yüksek teklif veren kazanır ancak ödenen fiyat en yüksek ikinci tekliftir.

Birinci ve ikinci fiyat kapalı zarf ihalelerinde katılımcılar tekliflerini kapalı zarf içinde ihaleciye sunar. Katılımcılar tekliflerini verirken diğer katılımcıların verdiği teklifi bilmeden hareket eder.

İhale teorisi için büyük öneme sahip olan ikinci fiyat kapalı zarf ihaleleri, internet üzerinden yapılan ihalelerde sıklıkla kullanılıyor. Yöntem,William Vickrey’inbulması ve geliştirmesi nedeniyle Vickrey ihalesi olarak anılıyor.