1977 yılında ABD’nin Louisiana eyaletinde yaşayan Susie Guillory Phipps pasaport almaya karar verir. Bunun için doğum belgesi alması gereklidir ve New Orleans’ta bulunan Nüfus Dairesi’ne (the Division of Vital Records) gereken başvuruyu yapar. Doğum belgesi eline geçtiğinde Susie hayatının şokunu yaşayacaktır. Kendini ‘beyaz Amerikalı’ olarak gören, tipik bir beyaz gibi yaşayan, zenci arkadaşı dahi olmayan, önceki iki evliliğini de beyaz Amerikalılarla yapan, beyazların oturduğu bir mahallede yaşayan, kardeşleri açık tenli, hatta bazıları mavi gözlü olan bu kadının doğum belgesinde ‘zenci’ olduğu yazılıdır. Pasaport başvurusunda da kendini beyaz olarak tanımlayan kadının başvurusu bu nedenle reddedilir.
Susie Phipps, bu olaydan beş yıl sonra ırk kategorisini zenci değil beyaz olarak sınıflandırması için Louisiana eyaletine dava açar. Takip eden duruşmalara davet edilen uzmanlar herhangi bir ırkı bilimsel olarak belirlemenin imkansız olduğunu ifade etseler de, Louisiana eyaleti davayı kazanır. Zira davanın görüldüğü tarihte geçerli olan eyalet kanunlarına göre, “herhangi bir kişinin kanının en az 32’de 1 oranında zenci kanı olması durumunda” söz konusu kişi zenci sayılmaktadır. Eyaletin Nüfus Dairesi yetkililerinin belgelediği üzere Susie Phipps, yaklaşık iki yüzyıl önce yaşayan büyük büyük dedesi Joseph Gregory Guillory isimli bir Fransız’ın, özgürlüğe kavuşturduğu Margarita isimli bir zenciden olan torunudur. Dolayısıyla Susie’de 32’de 1 oranından daha fazla zenci kanı vardır ve bu yüzden zencidir! Susie Phipps’in üst mahkemelere yaptığı temyiz başvuruları da bu sebeple reddedilir.
‘One-Drop Rule’
Louisiana yasaları aslında “tek damla kuralı” (One Drop Rule) olarak bilinen ve popüler olarak kanında bir damla dahi zenci kanı varsa kişiyi zenci sayan sosyal kuralın yasalaştırılmış haliydi ve ABD’de 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bir çok eyalette çeşitli şekillerde uygulandı. Şu anda Louisiana eyaleti dahil ülkenin herhangi bir eyaletinde bu tür çağdışı formüller kullanılarak kişilerin ırkı belirlenmiyor. Ancak Susie Guillory Phipps’in davası, Amerika’da ırkçılığın ne kadar eski ve köklü olduğuna, yakın bir zamana kadar da eyalet seviyesinde ve federal seviyede devletin politikalarını nasıl etkilediğine dair çarpıcı bir örnek sunuyor.
Siyahiliğin politik ekonomisi
ABD’de siyahilere yönelik ırkçılığın ekonomik yansımalarına bakmak, tabloyu daha net ve somut bir şekilde anlamak için oldukça yararlı olabilir. Bunun için belli başlı alanlarda, hiçbir zaman yalan söylemeyen rakamlara bir göz atalım…
Eğitim Seviyesi: Lise ve altı eğitimde zenciler ve diğer ırklar arasında bir fark gözükmüyor, hatta zenciler bu seviyelerde diğer ırklardan daha iyi durumda. Ancak, 4 yıllık üniversite eğitimi ve lisans üstü söz konusu olduğunda zenciler diğer ırklardan bariz bir şekilde daha kötü durumda.
Toplam Zenciler Beyazlar Diğerleri
İlk-Orta-Lise-Önlisans 65 74.8 61.2 70.6
Lisans 21.9 16.3 24.2 18.5
Yüksek Lisans-Doktora 13.1 8.9 14.6 10.9
Kaynak: census.Gov
Hanehalkı Geliri: Yıllık hanehalkı geliri itibarıyla da zenci hanehalkları diğer ırklara göre çok daha düşük gelire sahip. Örneğin siyahi hanehalklarının yüzde 58.3’ünün yıllık geliri 50 bin doların altında iken, beyaz hanehalklarının sadece yüzde 37.7’si 50 bin doların altında kazanıyor.
Yıllık Gelir Toplam Zenciler Beyazlar Diğerleri
50,000 altı. 41.7 58.3 37.7 44.7
50,000-75,000 16.5 15.7 16.4 17.1
75,000-100,000 12.5 9.8 13.0 12.6
100,000 üstü 29.3 16.1 33.0 25.7
Kaynak census.Gov
Yoksulluk: Yine siyahilerin beyazlara oranla çok daha yüksek bir çoğunluğunun yoksul statüsünde kabul edildiği aşağıdaki tabloda net biçimde görünüyor. Buna göre zencilerin yüzde 21.2’si yoksulluk sınırının altında yaşarken, beyazlarınsa sadece yüzde 8.7’si bu sınırın altında.
Toplam Zenciler Beyazlar Diğerleri
Fakirlik Sınırı Altı 12.3 21.2 8.7 16.2
Fakirlik Sınırı Üstü 87.7 78.8 91.3 83.8
Kaynak: census.Gov
Siyahilerin yoğun olarak bulunduğu Georgia, Maryland, Louisiana, Mississippi eyaletleri ve
New York, Atlanta, Boston, Chicago, Washington DC, Miami, Philadelphia, Detroit, Baltimore, New Orleans gibi zencilerin yüksek oranlarda bulunduğu metropol şehirlerde de eşitsizlik çarpıcı boyutlarda.
Mesela Georgia’da medyan hane geliri yıllık 49 bin dolar civarında iken, zenci hanehalklarının medyan gelirisi ise 36 bin dolar civarında. Maryland’de zenci hanehalkı geliri nispeten yüksek olsa bile yine de eyaletin medyan hanehalkı gelirinden çok daha az.
Hanehalkı Geliri (Medyan) Zenci Hanehalkı Geliri
Georgia 49,521 36,521
Maryland 80,776 64,120
Louisiana 46,145 28,222
Mississippi 43,529 29,218
South Carolina 50,570 32,175
Alabama 48,123 31,289
Delaware 62,852 44,980
Kaynak: BlackDemographics.com
Amerika’nın kozmopolit şehirlerinde de durum farklı değil. New York’ta medyan hane geliri yıllık 75 bin dolar civarında iken, zenci hanehalklarının medyan gelirisi 49 bin dolar civarında. Başkent Washington DC’de zenci hanehalkı geliri nispeten yüksek olsa bile yine de şehrin medyan hanehalkı gelirinden oldukça az.
Hanehalkı Geliri (Medyan) Zenci Hanehalkı Geliri
New York 75,368 49,677
Boston 85,691 51,088
Chicago 61,598 35,296
Washington DC 97,148 70,715
Miami 54,284 42,155
Kaynak:
Covid-19 Salgınının ‘Rengi’
Hem gelir hem eğitim eşitsizliğinin en bariz mağduru olan siyahilerin ABD’de Covid-19 salgınından en çok etkilenen kesimler arasında olması da şaşırtıcı değil.
Örneğin Alabama eyaletinde zenciler nüfusun yüzde 28’ini oluşturmasına rağmen, bu eyalette Covid-19 vakalarının yüzde 46’sını oluşturuyor. Verinin olmadığı Louisiana ve New York eyaletleri hariç, geri kalan eyaletler içinde sadece iki eyalette, Arizona ve California’da, zencilerin Covid-19 vakaları içindeki oranı eyalet nüfusuna oranlarından daha az, ki bu iki eyalette fark göz ardı edilebilecek küçüklükte.
Zencilerin Oranı/
Toplam Nüfus Covid-19 Vakaları
Alabama 28 46
Georgia 34 39
Maryland 31 37
Mississippi 39 57
N. Carolina 24 32
S. Carolina 28 45
Kaynak:
Şehir seviyesinde detaylı veriler derli toplu olarak bulunmasa da, Covid-19 vakalarını en detaylı rapor eden ve halka duyuran New York şehrine bakıp genel bir fikir edinmek mümkün. Bronx, Brooklyn, Manhattan, Queens ve Staten Island olmak üzere 5 bölgeden oluşan New York kentinde her bölgede istisnasız olarak Covid-19 virüsüne en fazla yakalananlar zenciler. Bronx bölgesinde 100 bin kişi başına zencilerin oranı 2,088 iken beyazlarınki 1,831, Brooklyn’de ise zencilerin oranı 1,203 iken beyazlarınki 1,000.
New York’un bölgelerinde Covid-19’a yakalanma oranları
Zenci Beyaz Hispanik Diğer
Bronx 2,088 1,831 1,796 1,193
Brooklyn 1,203 1,000 871 433
Manhattan 1,283 908 498 352
Queens 1,515 1,439 1,035 646
Staten Island 2,019 1,485 1,171 648
Kaynak: New York City Health: nyc.gov
Siyahilerin bu bölgelerin hiçbirinde toplam nüfusun çoğunluğunu oluşturmadığını da not düşmekte fayda var.
New York Bölgelerindeki Zencilerin Toplam Nüfusa Oranları (%)
Bronx 43.6
Brooklyn 34.1
Manhattan 17.9
Queens 20.7
Staten Island 11.7
Kaynak census.gov
Susie Guillory Phipps’ten George Floyd’a…
ABD’de siyahilere yönelik ırkçılık ve ayrımcılık kimi zaman rakamlarla kimi zaman da Hollywood filmleriyle kendisini hatırlatan yerleşik bir sorun olmaya devam ediyor. Son olarak geçtiğimiz hafta Minneapolis kentinde siyahi Amerikalı George Floyd’un polis tarafından gözaltına alınırken öldürülmesi, Amerika’da eşitsizliğin rengini bir kez daha acı biçimde gözler önüne sermiş oldu. Gerek yaşanan bu acı hadise gerekse Covid-19 salgınının açığa çıkardığı bu ırkçılık ve eşitsizlik yasalar tarafından uzun yıllar önce güvence altına alınmış olsa da hukuki anlamda elde edilen kazanımın toplumda tam anlamıyla karşılık bulduğunu söylemek zor.
Hollywood filmlerinde siyahi başrol oynatmak, bu tür filmlere Oscar vermek, hatta siyahi başkan seçmek dahi gerçek bir zihniyet dönüşümü ve toplumsal değişim için yeterli olmayabiliyor. ABD’de özellikle Cumhuriyetçi seçmenin yoğunlukta olduğu iç kesimlerde (rural) beyaz üstünlüğü ve ırkçılık maalesef aradan geçen bunca yıla rağmen halen tam anlamıyla aşılabilmiş değil. Özetle Amerika Washington DC’den, Los Angeles’tan veya New York’tan ibaret değil ve gerçek Amerika maalesef hala Minneapolis, Phoenix veya Denver gibi yerler…
Feyza Gümüşlüoğlu
twitter.com/feyzasays