Açıklanan başka hissedilen başka: TÜFE neden düşük görünüyor?

07 Ekim 2025, 12:32

Türkiye İstatistik Kurumu, tüketici fiyat endeksi kapsamında izlenen mal ve hizmetlerin fiyatlarını en son 2022 yılının Nisan ayında kamuoyuyla paylaştı. O tarihten bu yana açıklanan rakamlar yalnızca endeks düzeyinde kalıyor. Kurum, bu kararın gerekçesini birkaç kez anlatmaya çalıştı ancak tatmin edici bir yanıt veremedi. Aradan geçen üç yılda vatandaş, TÜFE’deki fiyatların hangi düzeyde esas alındığını doğrudan göremez hale geldi.

TÜİK’in kullandığı “endeks yürütme” yöntemiyle bazı kalemler için fiyatları tahmin etmek mümkün olsa da, tüm mal ve hizmetlerde aynı şeffaflıktan söz edilemiyor.

YURT ÜCRETLERİNDE ORTALAMA HESABI

Yeni eğitim-öğretim yılında üniversite öğrencileri için yurt ücreti 957 lira olarak kayda geçti. Bu rakam, Eylül ayında yaklaşık yüzde 37’lik bir artış anlamına geliyor. Ancak KYK yurtlarında bile ortalama ücretin bin lira civarında olduğu biliniyor. Özel yurtlarda ise odadaki kişi sayısına göre değişen fiyatlar yıllık birkaç yüz bin liraya kadar çıkabiliyor.
Bu durumda TÜİK’in ortalamayı 957 lirada tutmasının hangi verilere dayandığı ciddi bir soru işareti yaratıyor.

ÜNİVERSİTE ÜCRETLERİ GERÇEĞİ YANSITIYOR MU?

TÜİK verilerine göre vakıf üniversitelerinin ortalama ücreti 683 bin lira seviyesine yükseldi. Açıklanan rakam, Eylül ayında yüzde 62’lik bir artışı işaret ediyor. Ancak özel üniversitelerde ücretler çok farklı. Bazı kurumlarda yıllık eğitim gideri 1,3 milyon liranın üzerine çıkarken, tıp fakültelerinde bu tutarın çok daha yüksek olduğu biliniyor.

Ortalamanın nasıl 683 bin liraya çekildiği ve hangi bölümlerin hesaba katıldığı sorusu yanıt bekliyor.

ÖZEL OKUL VE KREŞLERDE DÜŞÜK GÖSTERİLEN RAKAMLAR

Özel ilköğretim için yıllık ücret 189 bin lira, lise için 212 bin lira olarak açıklandı. Kreş ve gündüz bakımevlerinde ise aylık ortalama 14 bin lira belirlendi. Ancak özel okullar ve kreşler incelendiğinde gerçek fiyatların bu seviyelerin çok üzerinde olduğu görülüyor.

MUAYENE ÜCRETİNDE KAMUOYU ŞAŞKIN

TÜİK’in sepetinde “ayakta tedavi hizmetleri” başlığı altında toplanan kalemin ortalama ücreti yalnızca 52 lira görünüyor. Bu kalemde hem doktor muayenesi, hem katkı payı, hem de ilaç bedeli birlikte değerlendiriliyor. Daha önce “uzman doktor muayene ücreti” olarak yer alan ifade değiştirilerek birçok farklı harcama tek başlık altında gösterildi.

Vatandaş, veteriner ücretlerindeki artışı net şekilde görebilirken özel doktor muayene ücretini göremiyor. Bu da şeffaflık tartışmasını daha da derinleştiriyor.

ELEKTRİKLİ OTOMOBİLLER AYRI TAKİP EDİLMİYOR

Türkiye’de satışları hızla artan elektrikli otomobiller bu yıl TÜFE kapsamına girdi. Ancak ayrı bir kodla izlenmediği için benzinli araçlarla birlikte değerlendiriliyor. Bu durum, fiyat değişimlerinin net şekilde izlenmesini engelliyor. Dizel otomobiller için ayrı kalem bulunurken, elektrikli ve benzinli araçlar tek başlık altında yer alıyor. 2026 itibarıyla elektrikli araçların ayrı bir kodla açıklanması bekleniyor.

KODLAMA YÖNTEMİ GERÇEKLERİ GİZLİYOR

TÜFE sepetinde her ürün 7 haneli kodlarla izleniyor ancak kamuoyuna yalnızca 5 haneli 143 kalemin endeksi açıklanıyor. Bu kalemlerin altında yüzlerce ürün yer alıyor. Örneğin “diğer pastacılık ürünleri” kodu altında bisküvi, kraker, gofret, pasta, kek, baklava ve yufka birlikte değerlendiriliyor.

Dolayısıyla bir kalemin değişim oranı tüm ürünlere yansıtıldığında sonuç, gerçeği tam olarak yansıtmıyor. Özellikle sebze ve meyvede hangi fiyatların esas alındığını görmek neredeyse imkânsız hale geliyor.

TÜİK fiyatları kamuoyuyla paylaşmasa da yöntemler sayesinde tablo kısmen görülebiliyor. Ancak özellikle eğitim, sağlık ve ulaşım kalemlerinde ortaya çıkan ortalamalar, gerçek piyasa rakamlarıyla örtüşmüyor. Vatandaşın doğrudan cebini ilgilendiren kalemlerde şeffaflık eksikliği tartışmayı büyütüyor.

TÜFE’deki başlıca kalemler ve eylül fiyatları/yıllık değişim oranları

GIDA

  • Ekmek: 55 TL → %41,91

  • Dana Eti: 566 TL → %30,25

  • Kuzu Eti: 509 TL → %27,87

  • Tavuk Eti: 101 TL → %7,74

  • Taze Balık: 390 TL → %58,10

  • Konserve Balık: 86 TL → %32,56

  • Süt: 38 TL → %6,74

  • Yumurta: 31 TL → %11,43

  • Tereyağı (Kahvaltılık): 413 TL → %30,70

  • Margarin: 116 TL → %22,11

  • Patates: 16 TL → %37,93

İÇECEK – TÜTÜN

  • Şarap: 356 TL → %21,16

  • Bira: 132 TL → %30,69

  • Sigara: 92 TL → %24,16

KONUT

  • Kira: 12.225 TL → %69,07

SAĞLIK

  • Gündelikçi Ücreti: 1.830 TL → %57,94

  • İlaçlar: 151 TL → %24,83

  • Diğer Sağlık Ürünleri (Hasta bezi vb.): 71 TL → %44,90

  • Ayakta Tedavi Hizmetleri: 52 TL → %44,44

ULAŞIM

  • Otomobil (Dizel): 1.923.101 TL → %2,26

  • Motosiklet: 257.582 TL → %30,90

  • Bisiklet: 7.561 TL → %25,01

  • Tren Ücreti (Şehirlerarası): 1.600 TL → %31,78

  • Taksi Ücreti: 128 TL → %44,94

  • Şehirlerarası Otobüs Ücreti: 779 TL → %27,62

  • Uçak Bilet Ücreti: 17.646 TL → %52,00

  • Vapur Bilet Ücreti: 47 TL → %42,42

EĞLENCE – KÜLTÜR

  • Televizyon: 18.858 TL → %16,67

  • Evcil Hayvanlar İçin Gıda Harcamaları: 417 TL → %23,61

  • Veteriner Ücreti: 1.164 TL → %50,71

EĞİTİM

  • Özel İlköğretim Ücreti: 121.170 TL → %53,65

  • Özel Lise Ücreti: 176.770 TL → %45,48

  • Özel Üniversite Ücreti: 682.972 TL → %64,78

  • Dershane ve Kurslar: 19.614 TL → %52,03

OTEL – LOKANTA

  • Otel Ücreti: 3.586 TL → %38,47

  • Yurt Ücreti: 957 TL → %30,23

  • Kreş ve Gündüz Bakımevleri: 13.847 TL → %44,00