Hal fiyatları düşüyor, marketler uçuyor: Hal başkanlarından ortak çağrı ‘Sebze hali doğrudan tüketiciye açılsın’
Türkiye genelindeki sebze hallerinde yaşanan fiyat düşüşü, tüketiciye yansımıyor. İstanbul, Adana ve Antalya hal başkanları, ucuz sebze ve meyveye erişim için sebze hallerinin doğrudan halka açılması çağrısında bulundu.
HAL FİYATLARI GERİLEDİ AMA PAZARDA VE MARKETTE YÜKSEK
2025 yılının ilk 6 ayında TÜİK’e göre enflasyon %16,67 olarak açıklanırken, birçok mevsim sebzesinin hal çıkış fiyatı geçen yıla göre %30’un üzerinde düştü. Ancak bu düşüşler, market ve pazar tezgâhlarına aynı şekilde yansımadı.
İstanbul Hali’nde domatesin kilogram fiyatı geçen yıl Temmuz’da 30-43 TL bandındayken bu yıl 20-35 TL’ye kadar geriledi. Ayşekadın fasulyede 80 TL’den 70 TL’ye, patlıcanda 40 TL’den 30 TL’ye, patateste 18 TL’den 15 TL’ye ve sivri biberde 35 TL’den 30 TL’ye düşüş gözlemlendi.
Benzer şekilde Antalya ve Adana hallerinde de ciddi fiyat gerilemeleri yaşandı. Antalya’da salatalık 28 TL’den 9 TL’ye, patates 13 TL’den 8 TL’ye, sivri biber 65 TL’den 55 TL’ye düştü. Adana’da ise domates 18 TL’den 10 TL’ye, salatalık 18 TL’den 5 TL’ye geriledi.
MARKET VE PAZARDA FİYATLAR KATLANARAK ARTIYOR
Haldeki bu düşüşlere rağmen, pazarlarda domates 30-35 TL, fasulye 50-100 TL, patlıcan 15-70 TL bandında satılıyor. Marketlerde ise domates, salatalık, patlıcan gibi ürünlerin fiyatları 40-60 TL arasında değişiyor.
İstanbul’da yapılan araştırmalarda, hal çıkış fiyatı ile tüketici fiyatı arasında %75 ila %100 arasında fark olduğu görüldü.
NUMAN DUYAN: “ÜRÜN BİZDEN UCUZ ÇIKIYOR, PAHALI SATILIYOR”
İstanbul Halciler Derneği Başkanı Numan Duyan, hallerin üretici adına aracılık yaptığını, ancak sistemin denetimsizlik nedeniyle işlemez hâle geldiğini belirtti. Duyan, “Biz üreticinin malını %8 komisyonla satıyoruz. Ama sistem dışına çıkan ürünlerde denetim yok. Asıl problem burada” dedi.
Ayrıca, hal sistemine giren ürünlerin fiyatlarının düşük gösterildiğini belirten Duyan, “Tarlada 30 TL’ye satılan ürün, vergi düşürmek için 3 TL olarak beyan ediliyor. Bu, hem devletin vergi kaybına hem de kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesine neden oluyor” diye konuştu.
NEVZAT AKCAN: “MARKET 10’A SATIYOR, ÜRETİCİ 1’E VERİYOR”
Antalya Yaş Sebze ve Meyve Komisyoncular Derneği Başkanı Nevzat Akcan, hal içi ve hal dışı tüccar ayrımının hem üreticiye hem tüketiciye zarar verdiğini vurguladı. Akcan, “Marketler 10 TL’ye sattığı ürünü üreticiden 1 TL’ye alıyor. Bu adaletsiz sistem yüzünden üretici zarar ediyor, tüketici ise fahiş fiyat ödüyor” dedi.
Halden doğrudan tüketiciye satışın çözüm olabileceğini belirten Akcan, bu sistemle hem üreticinin kazanacağını hem de vatandaşın ucuz sebze tüketebileceğini ifade etti.
MAHSUN DOĞAN: “DENETİMSİZLİK YÜZÜNDEN TÜKETİCİ YİYEMİYOR, ÜRETİCİ BATIYOR”
Adana Kabzımallar Esnaf Odası Başkanı Mahsun Doğan, market zincirlerinin doğrudan üreticiden alım yaparak sistemi bypass ettiğini, fiyatların ise buna rağmen düşmediğini söyledi.
Doğan, “Karpuz üreticide 1 TL, üzerine nakliye ve gider 3 TL. Toptan 5 TL’ye satılsa tüketici ucuz alır. Ama markette 10 TL’ye çıkıyor” dedi. Ayrıca, gübre, ilaçlama ve işçilik giderlerinin 2 ila 4 kat arttığını, buna rağmen ürün fiyatlarının geçen yıla göre yarı yarıya düştüğünü vurguladı.
“Çiftçi zarar ediyor, ekemiyor, sistem çökmek üzere” diyen Doğan, hal sisteminin tüketiciye açılması ve denetimin sağlanması gerektiğini söyledi.
